این انتخاب البته مطابق قانون مصوب پارلمان این کشور بود. با کنار رفتن یا فوت رئیس جمهور، رئیس سنای این کشور رئیس جمهور موقت میشود که با انصراف «نعمت الله یولداشیف» رئیس سنای این کشور این مسؤولیت به نخست وزیر داده شده است.
هرچند هنوز هم مهم ترین گزینه برای ریاست جمهوری این کشور شوکت میرضیایف خواهد بود اما کارشناسان و رسانههای منطقه از گزینههای دیگری برای تصدی پست ریاست جمهوری این کشور سخن میگویند. بر این اساس مهم ترین گزینههای ریاست جمهوری ازبکستان عبارتند از : گلناره کریم اف (دختر ارشد اسلام کریم اف)، شوکت میرضیایف (نخستوزیر کنونی) رستم عظیماف (معاون اول نخستوزیر) رستم عنایتاف (رئیس سازمان امنیت ملی ازبکستان) اما این چهار نفر تا کنون چه نقشی در دستگاه اجرایی دولت ازبکستان داشتهاند و هرکدام به چه دلیل شانس پیروزی در این کارزار پیش رو خواهند داشت؟
گلناره کریم اف
(Gulnara Karimova): متولد 1972 میلادی (44 ساله)، دختر ارشد اسلام کریم اف، دانشآموخته اقتصاد در دانشگاه اقتصاد تاشکند، دارای مدرک کارشناسی مطالعات منطقهای از دانشگاه هاروارد و دکترای علوم سیاسی از دانشگاه سیاست و اقتصاد جهانی تاشکند است. گلناره کریم اف در عرصههای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ازبکستان حضور بسیار فعالی داشته است. ریاست شورای سرپرستی بنیاد همایش فرهنگ و هنر ازبکستان، سفیر ازبکستان در دفتر سازمان ملل متحد در ژنو و سفیر ازبکستان در اسپانیا از جمله مهمترین مسؤولیتهای وی به شمار میرود و به همین دلیل در محافل سیاسی و رسانهای ازبکستان همواره از گلناره کریم اف به عنوان یکی از گزینههای جانشینی اسلام کریم اف یاد شده است. با وجود این، مسایل حاشیه های فراوان اخلاقی و اقتصادی گلناره کریم اف در سالهای اخیر تا حد بسیار زیادی به این جایگاه و موقعیت سیاسی وی لطمه وارد کرده است. طرح اتهام پولشویی و فساد مالی به گلناره در ازبکستان، فرانسه، سوئد، لیتوانی و سوئیس که منجر به توقف فعالیت هفت شبکه رادیو و تلویزیونی و مراکز تجاری وی از سوی اسلام کریم اف و نیز بازداشت مدیران اقتصادی و رسانه ای نزدیک به گلناره از سوی سرویس امنیت ملی ازبکستان شد و نیز جنجال انتشار عکسهای نیمهبرهنه وی در اینترنت در سال 2013 میلادی که انعکاس بسیار منفی و گستردهای در افکار عمومی و عصبانیت شدید اسلام کریم اف را در پی داشت و نیز حبس خانگی گلناره از سال 2014 میلادی تاکنون از مواردی است که از شانس گلناره کریم اف برای جانشینی پدرش کاسته است.
شوکت میرضیایف
(Shavkat Mirziyoyev): متولد 1957 (59 ساله)، نخستوزیر کنونی ازبکستان، فرد مورد اعتماد اسلام کریم اف و متحد کرملین که از سال 2003 میلادی تاکنون عهده دار مسؤولیت نخست وزیری ازبکستان بوده است و همین حضور طولانی 13 ساله در عرصه ساختار سیاسی توام با سوء ظن و حذف رقیب، حاکی از جایگاه قدرتمند شوکت میرضیایف در عرصه سیاسی ازبکستان است. عواملی چون اعتماد اسلام کریم اف و سرویسهای امنیتی ازبکستان به شوکت میرضیایف، حضور 13 ساله در جایگاه نخست وزیری و اداره امور اجرایی کشور و نیز رابطه وی با روس ها موجب شده است از شوکت میرضیایف به عنوان یکی از گزینههای جدی جانشینی اسلام کریم اف نام برده شود.
رستم عظیماف
(Rustam Azimov): متولد 1958 (60 ساله) از سال 2005 میلادی تاکنون معاونت اول نخستوزیر و مسؤولیت وزارت دارایی ازبکستان را بر عهده دارد. عظیم اف در گذشته نیز مسؤولیتهای مهمی چون وزارت اقتصاد، وزارت اقتصاد کلان و آمار، وزارت ارتباطات اقتصادی خارجی، سرمایهگذاری و تجارت ازبکستان را عهدهدار بوده است.
رستم عنایتاف
(Rustam Inoyatov): متولد 1944 (72 ساله) که از سال 1995 میلادی تا کنون یعنی به مدت 21 سال ریاست سازمان امنیت ملی ازبکستان (اس. ان. بی) را برعهده دارد و به واسطه فعالیتهای اطلاعاتی و جاسوسی در کا. گ. ب شوروی و نیز حضور در افغانستان (1971 تا 1981) از چهرههای بانفوذ و قدرتمند اطلاعاتی و سیاسی ازبکستان محسوب میشود. با وجود این، کهولت سن عنایت اف و اختلافات شدید و دیرینه وی با گلناره کریم اف از جمله عواملی است که بر وضعیت این مهره پرسابقه اطلاعاتی و امنیتی در مقام جانشینی اسلام کریم اف تأثیر منفی برجای گذاشته است.
با توجه به نکتهها و ملاحظات یاد شده، به احتمال بسیار انتخاب و رقابت اصلی میان شوکت میرضیایف (نخستوزیر) و رستم عظیماف (معاون اول نخست وزیر و وزیر دارایی) خواهد بود که هر دو به لحاظ سنی زیر 60 سال هستند؛ بیش از یک دهه به صورت مستمر در رأس ساختار سیاسی ازبکستان حضور داشته اند، مورد اعتماد شخص اسلام کریم اف، سرویس امنیتی ازبکستان و دولت روسیه بوده اند و همچنین از حاشیههای سیاسی، اخلاقی و مالی به مراتب کمتری در قیاس با گلناره کریم اف و رستم عنایتاف برخوردار بوده اند.
شاید ازبکستان برای دنیا چندان کشور مهمی نباشد اما برای همسایگان او که روزگاری پیکره واحدی به نام اتحاد جماهیر شوروی را تشکیل میدادند حایز اهمیت زیادی است. برای این کشورها که حوزه سی.آی اس را تشکیل میدهند شاید اصلیترین پرسشی که پس از مرگ اسلام کریم اف مطرح میشود این است که آیا روابط این کشور با روسیه بهبود خواهد یافت یا خیر؟ کارشناسان روسی اما به صراحت اعلام کردهاند که ازبکستان از شیوه عمل خود روگردان نمیشود. برادری با مسکو در کار نخواهد بود.
«استانیسلاو پریتچین» کارمند علمی مرکز مطالعه آسیای مرکزی، قفقاز و مناطق اورال و کرانه ولگا در انستیتوی شرق شناسی فرهنگستان علوم روسیه معتقد است پس از مرگ اسلام کریماف رئیسجمهور ازبکستان روابط این کشور با روسیه به طور محسوس رو به بهبود نخواهد رفت. تاشکند از عضویت در سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحاد اقتصادی اورآسیا طفره رفته بود زیرا کریماف بیم داشت مسکو به واسطه آنها استقلال ازبکستان را محدود میکند. همزمان طی آخرین ملاقات سران روسیه و ازبکستان در آوریل 2016 طرفین در مورد تقویت روابط تجاری به توافق رسیدند.
اما مطابق پیشبینیهای کارشناسان، بازهم این ولادمیر پوتین بود که صراحتاً به عنوان یک «پدرخوانده» برای کشورهای جدا شده از شوروی سابق اعلام آمادگی کرد که هرچه سریعتر به دنبال گزینه ای مناسب برای ریاست جمهوری این کشور میباشد. پوتین رئیس جمهور روسیه پس از بازگشت از اجلاس سران «جی ۲۰» در شهر «هانگژو» چین به سمرقند سفر کرد و با نثار گل بر مزار «اسلام کریم اف» رئیس جمهور متوفی این کشور به مقام وی ادای احترام کرد و از آمادگی کشورش برای همکاری جهت تعیین جانشین اسلام کریم اف خبر داد.
«حسن بهشتی پور» کارشناس مسایل آسیای میانه و قفقاز معتقد است که مرگ کریم اف فرصتی برای ایران خواهد بود. او مینویسد:به نظر میرسد همه چیز برای ایجاد تغییرات لازم در سیاست خارجی ازبکستان فراهم شده است؛ در این میان ایران میتواند از این فرصت استفاده کند تا با شرکت در عالی ترین سطح ممکن در مراسم تدفین کریم اف پایه مناسبی را برای کار با رهبری جدید این کشور فراهم کند.
ایران و ازبکستان در دو دهه گذشته به دلایل گوناگون، دچار فراز و فرودهای زیادی در مناسبات خود بودند. اما اکنون با رفتن آقای کریم اف زمینه مساعدی فراهم شده تا نگرانیهای بی مورد گذشته به فرصتهای جدیدی در توسعه مناسبات تهران و تاشکند تبدیل شود.
۲۳ شهریور ۱۳۹۵ - ۰۸:۳۳
کد خبر: 456230
قدس آنلاین/ احمد یوسفی صراف: اسلام کریم اف، رئیس جمهور پیشین ازبکستان در شرایطی فوت کرد که ارکان قدرت در این کشور دستخوش تغییرات جدی خواهد شد. پیشبینیهایی که بلافاصله بعد از فوت کریم اف درباره جانشین موقت او میشد به درستی انجامید و نهایتا «شوکت میرضیایف» نخست وزیر این کشور به عنوان رئیس جمهور موقت انتخاب شد.
نظر شما